Deel dit artikel
dit is Tom Van Grieken
Tom Jozef Irène Van Grieken. Hij was vijf jaar toen het Vlaams Blok in november 1991 zijn grote doorbraak beleefde. Gisteren, bijna 28 jaar later, kon hij jubelen nadat ruim 18 procent van de Vlamingen op zijn Vlaams Belang stemde. De reclameman die zeven jaar geleden met de slogan ‘De winter is voorbij’ voorzitter werd van de Vlaams Belang Jongeren, maakte het VB in de voorbije jaren minder ranzig, minder ‘bruin’ en meer salonfähig. Wie is de man die het Vlaams Belang aan zijn grootste overwinning sinds 2004 hielp?
Is het Vlaams Belang met zijn 32-jarige voorzitter écht toonzachter en minder radicaal geworden? Een partij waarmee te regeren valt? Vast staat dat Van Grieken, die communicatiewetenschappen studeerde, een elegantere communicatiestijl hanteert dan de provocerende Dewinter deed. Echter zonder diens politieke stellingen inhoudelijk te counteren. Van Grieken verlegde wel de klemtoon van de anti-islamstandpunten naar een verrassend links sociaaleconomisch discours. De bokshandschoen van weleer werd een in een kalfsleren handschoen uitgereikte hand naar de verliezers van de globalisering.
Opgegroeid in de multiculturele wijk rond het Antwerpse station, kent Van Grieken de knelpunten in de wijken waar Vlaams Belang nog winstmarge had. En als geschoolde reclamejongen weet hij hoe je een ‘merk’ met het gewenste imago in de markt zet.
‘Baby Dewinter’ werd hij genoemd in zijn studententijd aan de Plantijn Hogeschool, waar hij communicatiewetenschappen studeerde en de Nationalistische Studentenvereniging (NSV) voorzat. “Tom Van Grieken is geen nieuwlichter, hij komt uit mijn stal”, zei Dewinter in 2017. “Toen ik hem bezig zag als preses bij het NSV, wist ik dat hij een van ons was: trouw aan ‘eigen volk eerst’. Hij draagt de juiste stalgeur.”
“Ik ben niet minder radicaal dan Dewinter”, zei Van Grieken zelf een jaar eerder al in Humo. “Qua inhoud is er geen verschil tussen mij en Filip. We verschillen alleen van mening over de stijl.”
Hoort u al de stem van de reclamemaker die zijn kiespubliek charmeert? Uit zijn cursussen communicatie en reclame schudde Van Grieken wel meer ‘do’s’ en ‘dont’s’ die hem en zijn partij vooruit hebben geholpen.
Zorg voor een zachter imago, met dezelfde boodschap
Op internetfora ging student Van Grieken discussies aan onder de schuilnaam ‘Tömmchen’, ‘Tommeke’ maar dan in het Duits. Dat was ook de naam waaronder hij als tiener gedichten schreef. Verzen als deze: ’Desnoods ten gewapende hand/ Voor een onafhankelijk, vrij en Vlaams land.’ “Zelfde fakkels, nieuw vuur”, twitterde Van Grieken in 2014 na zijn verkiezing tot voorzitter.
Dezelfde ranzige wijn in nieuwe, stijlvoller zakken? Van Grieken is wel degelijk anders dan andere VB’ers. Hij verkneukelt zich niet in het provoceren van mensen, iets waar zijn voorgangers berucht om waren. Van Grieken wil charmeren. Maar zelfs een beau garçon houdt dat niet altijd vol. Zo ging hij meteen na de IS-aanslag in mei 2017 uit de bocht.
Hetzelfde dus, maar anders. “Kijk naar zijn metafoor om ons standpunt over migratie uit te leggen”, zei Tom Vandendriessche, parlementair medewerker van de Europees Parlementsfractie ‘Europa van Naties en Vrijheid’ waarin het VB zit in Knack. “Hij noemt de samenleving een kopje thee: lekker met één klontje suiker erin, ondrinkbare drab met 20 klontjes. Daarmee zeg je hetzelfde van wat we altijd al zeggen, maar zonder het over ‘verbruining’ te hebben.”
Met zo’n metafoor hanteert Van Grieken een communicatiestijl die minder hard bekt. Een zachter imago, maar de boodschap blijft dezelfde. Bij momenten ging Van Grieken toch nog over de schreef, bijvoorbeeld toen hij in 2012 Zwan-worstjes uitdeelde in een school die een halal barbecue organiseerde.
Jos Geysels, in de jaren negentig een van de vaders van het cordon sanitaire, kijkt door de verpakking: “Ik ben niet geïnteresseerd in het imago van Van Grieken”, zegt hij. “Ik zie geen enkele reden om aan te nemen dat hij zijn programma fundamenteel heeft gewijzigd. Het VB wil nog altijd een aparte sociale zekerheid voor vreemdelingen en een verbod op het bouwen van moskeeën. Dat gaat in tegen de mensenrechten. Daar hebben we destijds de grens getrokken, en dat doen we nog altijd.”
Zeg nooit dat je racist bent
De jonge Van Grieken groeide op in de Antwerpse stationsbuurt, toen hij tien was verhuisde het gezin naar Mortsel. “Ik heb de laatste Vlaamse bakker en groentenwinkel zien vertrekken. Door het verschil in taal en cultuur geraken veel mensen niet geïntegreerd”, zegt hij over zijn kinderjaren.
Van Griekens vader is een voormalige rijkswachter, later commissaris bij de federale politie. Luc Van Grieken moest zowel linkse als rechtse extremisten in de gaten houden. De eerste rapporten over Tom Van Grieken zijn geschreven door zijn vader. Zijn moeder was bloemist en werkte in een krantenwinkel vooraleer ze zich omschoolde tot zorgverlener. Van Griekens moeder overleed in maart van dit jaar na een strijd tegen kanker. “Ik heb vorig jaar tachtig dagen voor mijn terminale moeder gezorgd. Pas na de verkiezingen ga ik een pauze inlassen om haar overlijden te verwerken.”
Desgevraagd door een lezer van De Morgen, benadrukt Van Grieken dat zijn ouders geen racisten waren. “Volgens mij is de definitie van racisme: een handeling stellen op basis van iemands huidskleur. Ik ontken niet dat racisme bestaat, maar niet van de grootteorde zoals ons vandaag wordt voorgehouden. Unia (het gelijkekansencentrum, red.) ziet overal een racismespook. Ik word zo moe van die hysterie. Als ik een racist zou tegenkomen in mijn partij, zou ik hem corrigeren. Maar tegelijk ben ik het kotsbeu om altijd te moeten bewijzen dat wij geen racisten of fascisten zijn. Dat is zoals iemand die zegt: ‘Je bent een moordenaar tot je het tegendeel bewijst!’ Hoe doe je dat?”
Verdedig je poulain Dries Van Langenhove
‘Onschuldig tot het tegendeel bewezen is’: die kaart trekt Van Grieken zelf wanneer hij zijn nieuwe aanwinst, Dries Van Langenhove, verdedigt. In de Pano-reportage over de ultrarechtse organisatie Schild en Vrienden werd gesuggereerd dat Van Langenhove racistische en seksistische memes deelt, verkrachtingen banaliseert en lacht met creperende zwarte kinderen.
“Dries ontkent de feiten. In een democratie ben je onschuldig tot het tegendeel bewezen is”, stelt Van Grieken, die de posts in de Schild en Vrienden-groep wansmakelijk noemt. “Maar Dries houdt vol dat hij ze niet zelf heeft gepost. Het was misschien wel een beginnersfout om ze te gedogen of niet op te merken, maar hij is amper 25”.
Schaaf je merkimago bij
Dat hij Van Langenhove met open armen in de VB-rangen opnam, verdedigt Van Grieken zo: “Vlaams-Brabant was de enige provincie waar we vorig jaar minder hebben gescoord. We konden daar nog een bekende kop gebruiken in de strijd tegen Theo Francken. Dries was een mooie oplossing, hij is zeer populair bij de jeugd.” Ook hier spreekt de reclameman die weet hoe hij politieke strategie en merkbekendheid bij een nieuw publiek aan elkaar kan koppelen.
De reclameman Van Grieken schaafde de voorbije jaren ook aan het merkimago van zijn partij. Hij slaagde erin het negatieve islambashen en de antimigratiestandpunten van Vlaams Belang te overgieten met een linksig sociaaleconomisch sausje. Met zijn in 2017 verschenen boek ‘Toekomst in eigen handen: opstand tegen de elites’ vaart hij mee op de stroom van extreemrechts in Europa en de Amerikaanse alt-rightbeweging rond Trumps voormalige rechterhand Steve Bannon: ook Van Griekens verhaal draait rond de nieuwe breuklijn tussen de winnaars en de verliezers van de globalisering. Van Grieken, die zijn bescheiden afkomst cultiveert, schaart zich aan de kant van de verliezers.
Kies de kant van de misnoegde massa
Hoewel van hun 33 tussenkomsten in het Vlaams Parlement er slechts drie over sociale thema’s gingen, brengt dat met zich mee dat Vlaams Belang zich op sociaaleconomisch vlak plots links positioneert. Van Grieken pleit net als PVDA en SP.A voor de verlaging van de pensioenleeftijd, een minimumpensioen van 1.500 euro, en lagere btw op gas en elektriciteit. Maar aan dat sociaaleconomische verhaal koppelt hij meteen een sneer naar het migratiebeleid: “Het neoliberalisme van N-VA en Open Vld bevoordeelt de rijken en multinationals, en combineert dat met een opengrenzenbeleid. Logisch dat de begroting ontspoort. Ze proberen dat te compenseren met besparingen op zieken en gepensioneerden, maar dat is zeer onrechtvaardig. Wij willen de sociale zekerheid beschermen zoals Denemarken en Oostenrijk dat doen. Je moet hier eerst acht jaar legaal verblijven en drie jaar hebben bijgedragen vóór je van de sociale zekerheid mag genieten.”
Als je de kant kiest van ‘de gewone mensen’, dat weet elke marketeer, scoor je bij de misnoegde massa. Met de klimaatspijbelaars loopt Van Grieken dan ook niet hoog op, hij verkiest de beweging van de gele hesjes: “Dat zijn de gewone mensen die de arrogantie van de politiek en al die waanzinnige klimaatmaatregelen aanklagen. De klimaatspijbelaars behoren meer tot de elite. Die voelen de hoge dieselprijzen niet in hun koffiebars en biowinkels.”
Bespeel de sociale media
Over aandacht in de zogenaamde mainstreammedia heeft Van Grieken de voorbije jaren niet te klagen gehad, maar hij wist dat de hefboom voor de populariteit van zijn partij op sociale media lag. Daar, en niet in de traditionele media of op straataffiches, consolideer je je merkbekendheid en dat weet een jonge dertiger die communicatie studeerde.
“Hij is een geboren reclameman”, zegt Bart Claes, de socialemediaman van het VB die door Van Grieken werd weggeplukt bij de N-VA. Samen zetten ze stevig in op de sociale media, waar ze slim inspelen op de actualiteit. Van Grieken houdt zijn volgersaantallen nauwgezet bij: 281.000 op Facebook, 13.400 op Twitter. And counting.
Maar daaruit besluiten dat Van Grieken meer een man van de communicatie is dan van de inhoud, zou een misrekening zijn. “Wie dat gelooft, zit ernaast”, zegt Bob Debrabandere, politiek secretaris van Vlaams Belang.
Bron :HLN door Tom Beernaert